Αλήθεια πως θα σας φαινόταν εάν το «έξυπνο» τηλέφωνό σας το οποίο οι περισσότεροι από εμάς πλέον δεν αποχωριζόμαστε ούτε δευτερόλεπτο, είχε τη δυνατότητα να μετρά το… άγχος της καθημερινότητας;
Η παραπάνω ερώτηση θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για τη δημιουργία σεναρίου ταινίας επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο δεν είναι.
Ένας Έλληνας επιστήμονας κατάφερε μέσα από έρευνα και με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών να δημιουργήσει την πρώτη εφαρμογή συναισθηματικής αυτογνωσίας και προαγωγής της ψυχικής υγείας που επιδρά θετικά στη μείωση του άγχους και στην αύξηση της ευεξίας μας. Εφαρμογή για… smartphones και εύκολη στη χρήση.
Ο λόγος για τον κ. Χάρη Πίσχο, Ψυχολόγο MSc-Ψυχοθεραπευτή και την εταιρία CWA ΙΚΕ που δημιούργησαν την εφαρμογή FiD (Feel – Identity). Η εφαρμογή FiD που αποτελεί παγκόσμια καινοτομία made in Greece μέσα από τη διαδικασία της αυτοκαταγραφής και αυτοπαρατήρησης, μας βοηθά να αποκτήσουμε επίγνωση για τα συναισθήματά μας, να τα συνδέσουμε με γεγονότα και σκέψεις, να βρούμε τρόπους να τα διαχειριστούμε και να πάρουμε ανατροφοδότηση για αυτά από επαγγελματίες ψυχολόγους.
Σημειώνεται πως ο Χάρης Πίσχος Ψχολόγος MSc, Yπαρξιακός – Oικογενειακός ψυχοθεραπευτής είχε την αρχική ιδέα. Το τεχνικό κομμάτι της εφαρμογής το ανέλαβε η εταιρία Creative Web Applications που αποτελείται από τους Ιωάννη Καρύδη, senior web engineer, Παναγιώτη Γρατσάνη Marketing director – Web developer, Πέτρο Γαστεράτο full-stuck developer και Άννα Γρατσάνη PR Manager.
H εφαρμογή έχει παρουσιαστεί σε αρκετά εγχώρια συνέδρια και είναι υπό δημοσίευση σε ξένα ακαδημαϊκά περιοδικά.
Για την πρωτότυπη αυτή ιδέα, την εφαρμογή αλλά και τη χρήση της μίλησε στο www.ka–business.gr ο κ. Πίσχος.
Πως προέκυψε η ιδέα, πότε και από ποιον;
Η ιδέα μου ήρθε λίγα χρόνια πριν, μέσα από την θεραπευτική μου εμπειρία ως ψυχολόγος καθώς έβλεπα τους θεραπευόμενούς μου να αδυνατούν να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων. Άρχισα να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να βοηθήσω σε αυτή την έλλειψη συναισθηματικής επίγνωσης. Στη συνέχεια, έψαξα τη βιβλιογραφία και είδα ότι παγκοσμίως δεν υπήρχε άλλη ηλεκτρονική εφαρμογή για smartphone παγκόσμίως που να έχει επιστημονικό υπόβαθρο και ερευνητικό αποτέλεσμα για τη μείωση του άγχους. Με την εταιρία CWA μοιραστήκαμε τους κοινούς μας στόχους και αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μαζί την εφαρμογή FiD.
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά την υλοποίηση της ιδέας σας;
Η αρχική δυσκολία ήταν να δημιουργήσουμε μία εφαρμογή η οποία να έχει επιστημονικό υπόβαθρο και ερευνητική αποτελεσματικότητα. Δεν θέλαμε σε καμία περίπτωση να φτιάξουμε άλλη μία εφαρμογή που «υπόσχεται να σε κάνει ευτυχισμένο» όπως όλες αυτές οι εφαρμογές που υπάρχουν στα store και δεν έχουν καμία απολύτως εγκυρότητα. Επομένως, δυσκολευτήκαμε αρκετά να τρέξουμε την έρευνα που θα έδινε αξιοπιστία στην εφαρμογή. Όμως, τα καταφέραμε: η έρευνα διεξήχθη μέσα από την Ιατρική Σχολή Αθηνών και έδειξε στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα στη μείωση του άγχους σε διάστημα δύο εβδομάδων, με συνεπή αυτοκαταγραφή από τους χρήστες.
Τεχνικά η ανάπτυξη της εφαρμογής παρουσίασε 2 σημεία δυσκολίας που απαίτησαν εξειδικευμένες λύσεις: την ασφάλεια & ιδιωτικότητα των δεδομένων των χρηστών και τον κλιμακούμενο σχεδιασμό του πληροφοριακού συστήματος. Η ασφάλεια των δεδομένων επιλύθηκε με τη χρήση υψηλού επιπέδου κωδικοποίησης της βάσης δεδομένων και την καθολική χρήση ασφαλών επικοινωνιακών καναλιών για τη μετάδοση της πληροφορίας. Η ιδιωτικότητα της πληροφορίας των χρηστών υποστηρίχθηκε με τη συλλογή μόνο τις απολύτως απαραίτητης πληροφορίας για τη λειτουργικότητα της εφαρμογής και την ρητά προαιρετική καταχώρηση της υπόλοιπης. Επιπλέον, συντάχθηκαν αυστηρές πολιτικές για τη διασφάλιση της πρόσβασης στην πληροφορία: οι διαχειριστές έχουν την ελάχιστη δυνατή πρόσβαση σε μη κωδικοποιημένα δεδομένα, ενώ οι ψυχολόγοι αποκτούν πρόσβαση μόνο σε όση πληροφορία οι χρήστες επιθυμούν να τους δώσουν. Ο κλιμακούμενος σχεδιασμός του πληροφοριακού συστήματος που υποστηρίζει την εφαρμογή εξυπηρετεί στην απρόσκοπτη λειτουργικότητα της εφαρμογής ακόμα και με απρόσμενα μεγάλη αύξηση χρήσης της και επιτεύχθηκε με καταμερισμό της λειτουργικότητας στις συσκευές των χρηστών και τη χρήση πόρων τεχνολογιών διαδικτυακού σύννεφου.
Πως λειτουργεί η εφαρμογή σας;
Η εφαρμογή είναι έχει διπλή λειτουργικότητα: αφενός είναι ένα ημερολόγιο αυτό-καταγραφής των συναισθημάτων με στόχο την κατανόησή τους αλλά και τη σύνδεσή τους με ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας, και αφετέρου είναι ένα ψηφιακό κανάλι αναζήτησης συμβουλών από επαγγελματίες ψυχολόγους που συνεργάζονται με την εφαρμογή. Η δεύτερη αυτή πλευρά του FiD επιτρέπει σε χρήστες να ζητήσουν ανατροφοδότηση από επαγγελματίες ψυχολόγους σχετικά με τις καταγραφές του ημερολογίου τους μέσα από το γνώριμο και ασφαλές περιβάλλον της εφαρμογής με ελάχιστο κόστος.
Πιστεύετε ότι ο άνθρωπος αν αντιληφθεί όλα εκείνα που του προκαλούν άγχος μπορεί να το ελαττώσει;
Σαφώς και μπορεί, είναι πεποίθησή μας ότι όταν ο άνθρωπος αντιληφθεί ότι έχει τον έλεγχο της ζωής του και μπορεί να ενεργήσει στα πράγματα αντί να τα περιμένει να του συμβούν ή να τα δέχεται παθητικά, αποκτά αυτοπεποίθηση, ενισχύεται η αυτοεκτίμησή του, γνωρίζει τον εαυτό του, συνδέει συναισθήματα και εμπειρίες, δεξιότητες που σχετίζονται ισχυρά με τη μείωση του άγχους.
Η διαδικασία της καταγραφής και αυτοπαρατήρησης που υποστηρίζει την εφαρμογή FiD αυξάνει την επίγνωση των συναισθημάτων μας και μας βοηθάει να τα συνδέουμε με σκέψεις και γεγονότα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μας προετοιμάζει θετικά για αλλαγές στις πεποιθήσεις μας και τον τρόπο σκέψης. Σχετικές προσεγγίσεις χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά στην ψυχοθεραπεία και έρευνες δείχνουν ότι αυξάνουν τα οφέλη της.
Επιλέξατε μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα. Γιατί όμως όταν αποδεδειγμένα το ίδιο το κινητό μπορεί να προκαλέσει άγχος;
Το κινητό τηλέφωνο έχει γίνει εργαλείο της καθημερινότητάς μας και η χρήση που κάνει ο καθένας μας, προσδιορίζει τον αγχωτικό του ή όχι προσδιορισμό. Μία μέτρια χρήση με σαφή υποστηρικτικό στόχο είναι ξε-αγχωτική για τον χρήστη. Η επιλογή του κινητού τηλεφώνου σχετίζεται με την ευκολία πρόσβασης στις υπηρεσίες που προσφέρει η εφαρμογή FiD αλλά και την αμεσότητα που έχει ένα κινητό τηλέφωνο. Μας ενδιαφέρει να «πιάσει» ο χρήστης το συναίσθημα τη στιγμή που το νιώθει και να το καταγράψει πριν προλάβουν οι εκλογικευμένες διεργασίες και οι μηχανισμοί άμυνας να αναλάβουν δράση και να το ελαχιστοποιήσουν. Έτσι, ο χρήσης διαθέτει μία αυθεντική πληροφορία που θα τον βοηθήσει στην αυτοαξιολόγηση του συναισθήματός του.
Είναι διαδραστική η εφαρμογή σας;
Στην τρέχουσα φάση η εφαρμογή είναι σε έκδοση beta κι έτσι υποστηρίζει μόνο την μία από τις 2 λειτουργικότητές της, αυτή του ημερολογίου καταγραφής. Ακολούθως, η ανατροφοδότηση από επαγγελματίες ψυχολόγους (διάδραση) δεν είναι εφικτή. Ωστόσο, η τρέχουσα έκδοση διαθέτει έκδηλη διαδραστικότητα σε 2 επίπεδα. Αρχικά, οι χρήστες λαμβάνουν εβδομαδιαίες αναφορές με βάση το πιο έντονο συναίσθημα που κατέγραψαν την προηγούμενη εβδομάδα. Επιπλέον, μετά από μια μέρα καταγραφής, το επόμενο πρωί οι χρήστες λαμβάνουν θετικής παρακίνησης ρητά από επιφανείς ανθρώπους, που επιλέγονται με βάση το συναίσθημα της προηγούμενης μέρας, κάτι σαν ένα πρώτο θετικό μήνυμα για να ξεκινήσει καλά ημέρα.
Σε τι βοηθά η καταγραφή του άγχους;
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι είναι το «άγχος» ώστε να μπορούμε να το αντιμετωπίζουμε ως μία μη αφηρημένη έννοια. Επομένως, άγχος είναι η συναισθηματική μας αντίδραση στην προσδοκία κάποιου κινδύνου που δεν είναι πάντα άμεσος ούτε σαφώς καθορισμένος και που μπορεί να μην απειλεί αποκλειστικά την φυσική μας ύπαρξη αλλά και τις αξίες ή το νόημα που δίνουμε σε αυτήν. Η εφαρμογή FiD μας βοηθά να αναγνωρίζουμε τους εξωτερικούς παράγοντες που μας προκαλούν άγχος αλλά και σταδιακά να βρίσκουμε διέξοδα στα προβλήματα που μας δημιουργούνται από αυτούς τους παράγοντες.
Ποια είναι τα επίπεδα άγχους στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες; Πόσος πληθυσμός της χώρας μας είναι… αγχωμένος;
Στη χώρα μας, οι αγχώδεις διαταραχές εμφανίζονται να είναι η συχνότερη ψυχιατρική διάγνωση με τη συχνότητά της να αγγίζει σύμφωνα με μελέτες το 13% του πληθυσμού. Έχει υπολογιστεί ότι στις δυτικές κοινωνίες το 13% του πληθυσμού, ηλικίας 16-54 ετών, πάσχει από αγχώδεις διαταραχές και το 8% πάσχει από αγχώδεις διαταραχές και μία τουλάχιστον ακόμη ψυχική διαταραχή.
Η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα έρευνα πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του ΠΟΥ σε 15 ερευνητικά κέντρα 14 χωρών και σε αυτή πήραν μέρος 26.000 ασθενείς των υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Από την Ελλάδα έλαβε μέρος η Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική της Αθήνας. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής έδειξαν ότι το 24% των ασθενών των υπηρεσιών ΠΦΥ, παρουσίαζαν ψυχικές διαταραχές, συνήθως καταθλιπτικές ή αγχώδεις διαταραχές. Επιπλέον, το 9% των ασθενών που επισκέπτονται τις υπηρεσίες ΠΦΥ, παρουσίαζαν σημαντική ψυχοπαθολογία αυτού του τύπου, αν και δεν πληρούσαν τα διαγνωστικά κριτήρια των διαταραχών αυτών. Στο γενικό πληθυσμό της Αθήνας οι αγχώδεις διαταραχές υπερτερούν σε συχνότητα της κατάθλιψης. Πιθανολογείται ότι στον Ελληνικό πολιτισμό τα αγχώδη συμπτώματα αποτελούν ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης των ψυχικών διαταραχών.
Ποιοι είναι οι κυριότεροι λόγοι για να αγχωθεί κάποιος;
Το άγχος δεν αποτελεί οπωσδήποτε παθολογικό φαινόμενο. Συνδέεται με την εκάστοτε ανθρώπινη κατάσταση, έχει βιοψυχοκοινωνική προέλευση και δεν μπορούμε να πούμε ότι ένας παράγοντας ευθύνεται για το άγχος αλλά πολλοί παράγοντες μαζί. Οι συνηθέστερες βιολογικές αιτίες άγχους για παράδειγμα είναι οι αρρυθμίες, η θυρεοειδοπάθεια, η κατάχρηση καφέ και τσιγάρων, τα υπογλυκαιμικά επεισόδια, η χρήση διαφόρων φαρμάκων και τα στερητικά σύνδρομα (από αλκοόλ ή ηρεμιστικά φάρμακα). Είναι σημαντικό να κατανοηθεί το γεγονός πως δεν είναι οι ίδιες οι καταστάσεις που προκαλούν το άγχος, αλλά κυρίως η σημασία με την οποία επενδύονται. Έτσι, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, εκτός από τους ψυχολογικούς μηχανισμούς άμυνας που είναι μία αντίσταση μπροστά στο άγχος, και το προσωπικό νόημα, το οποίο δίνει ο ασθενής στις εμπειρίες και τις συμπεριφορές του. Πολλές φορές, δηλαδή το προσωπικό νόημα διαφέρει από το προφανές. Μια θεραπεία π.χ. όπως η χημειοθεραπεία μπορεί να επιφέρει απώλεια των τριχών της κεφαλής και ίσως ο ασθενής δεν φοβάται τόσο το θάνατο ή και την απώλεια των τριχών, αλλά την ενδεχόμενη απομόνωση και αποξένωση από τους οικείους του, που μπορεί να προκληθεί από την αλλοίωση της εμφάνισής του. Επίσης, σημαντικά γεγονότα της ζωής κάθε ανθρώπου όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ο χωρισμός, η μοναξιά, η ανεργία, η κακοποίηση κ.α. ενδέχεται να επιδράσουν αρνητικά στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και να τον καταστήσουν παθητικό ον που έχει χάσει τον έλεγχο. Η εφαρμογή FiD βοηθά τον χρήστη όταν έχει συνέπεια στην αυτοκαταγραφή του, να αποκτήσει τον έλεγχο των γεγονότων της ζωής του, να αυτοπαρατηρεί τι του συμβαίνει και πως αντιδρά και σταδιακά να αρχίζει να έχει ενεργητικές αντιδράσεις στο περιβάλλον του.
